Một buổi chiều muộn, chúng tôi đến xóm trọ trong con hẻm nằm sâu trên đường Tây Thạnh, bên hông KCN Tân Bình. Đây là nơi ở của nhiều công nhân làm việc tại Công ty TNHH Thương mại dịch vụ Vinh Thông (đóng trong KCN Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh).

Chị Mai- nữ công nhân cho biết, cả phòng có 4 người thì 3 làm ở Vinh Thông. Điểm chung là tất cả đều vừa nghỉ việc và đều đang bị nợ BHXH, BHYT. “Hiện tại, em đang bị công ty nợ 2 năm BHXH. Mất việc, đi làm thủ tục nhận trợ cấp thất nghiệp, thì cơ quan chức năng không chấp nhận, do Công ty không đóng BH thất nghiệp. Giờ đi làm ở Công ty mới gặp rất nhiều khó khăn trong việc cộng gộp quá trình tham gia BHXH”, chị Mai than thở.

Cũng theo chị Mai, trường hợp của chị vẫn còn “may mắn”, bởi ngay cạnh phòng trọ của chị là trường hợp vợ chồng chị Kiều còn khổ sở hơn nhiều. Chị Nguyễn Thị Kiều đã làm việc tại Vinh Thông 7 năm và sinh em bé trong thời điểm công ty nợ BHXH, nên chị không được giải quyết chế độ thai sản. Ngoài ra, chị Kiều còn một đứa con 10 tuổi đang đi học, chồng là lao động tự do, công việc và thu nhập bấp bênh, cả gia đình ở trọ nên khi bị nợ lương đã phải vay mượn khắp nơi để trang trải cuộc sống. “Ba không” chính là trường hợp của chị Kiều: Không chế độ thai sản, không thẻ BHYT để đi khám bệnh, không được hưởng BH thất nghiệp. Nguyên nhân chỉ vì Công ty chậm, nợ BHXH, BHYT kéo dài.

Thông tin với chúng tôi, ông Phạm Nguyên Long- Giám đốc BHXH cơ sở Tân Phú cho biết, Công ty Vinh Thông đang nợ BHXH, BHYT của 294 NLĐ gần 3 năm nay với tổng số tiền hơn 14,6 tỷ đồng. Cơ quan BHXH liên tục đôn đốc, xử lý; đồng thời đã báo cáo, đề nghị BHXH TP.Hồ Chí Minh tiến hành thanh tra, kiểm tra… Tuy nhiên, do giám đốc DN không hợp tác, nên đến nay các quyền lợi về lương, BHXH, BHYT của NLĐ vẫn bị “treo”. BHXH cơ sở Tân Phú cũng nhiều lần tổ chức tư vấn, hỗ trợ giải đáp thắc mắc nhằm giúp NLĐ của DN này an tâm.

Ông Nguyễn Thái Thành - Phó Chủ tịch Công đoàn các KCX-CN TP. Hồ Chí Minh cho biết thêm, tổ chức Công đoàn đã cử cán bộ theo dõi sát sao vụ việc để bảo vệ quyền lợi cũng như chăm lo cho các công nhân. Hiện, Trung tâm Tư vấn pháp luật (LĐLĐ TP. Hồ Chí Minh) đang hỗ trợ đại diện theo ủy quyền cho 133 công nhân khởi kiện Công ty Vinh Thông ra tòa.

Tiếp tục tìm đến Trung tâm Dịch vụ việc làm TP.Hồ Chí Minh, chúng tôi gặp nhiều hoàn cảnh rất éo le. Mất việc làm tại Công ty TNHH Stepmedia Software Việt Nam, chị Lê Thị Mai quyết định đi làm thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp, song chị đã phải thẫn thờ ra về vì công ty đang nợ lương, chậm đóng BHXH, nên không đủ điều kiện nhận trợ cấp.

Chị Mai cho biết, chồng chị chạy xe công nghệ, công việc bấp bênh, bản thân chị mất việc và đang nuôi con nhỏ với mẹ già, nên cuộc sống vô cùng khó khăn. Đáng nói, không riêng chị, mà hơn 100 đồng nghiệp tại Công ty TNHH Stepmedia Software Việt Nam cũng đang khiếu nại đòi Công ty đóng BHXH. Thế nhưng, chị Mai và các đồng nghiệp không thể liên hệ được với Giám đốc Công ty là ông Peng Ming The; còn gửi phản ánh đến email của Công ty (cnb.ms@gosell.vn) thì không nhận được bất kỳ phản hồi nào.

Xác minh thông tin tại BHXH TP. Hồ Chí Minh được biết, Công ty TNHH Stepmedia Software Việt Nam hiện đang nợ BHXH với số tiền hơn 6,8 tỷ đồng của 194 NLĐ. Đồng thời, một DN khác cũng do chủ DN này làm đại diện là Công ty TNHH Mediastep Software Việt Nam đang nợ BHXH với số tiền hơn 4,4 tỷ đồng của 182 NLĐ. Người đại diện pháp luật – đồng thời là Giám đốc của cả 2 DN trên là ông Peng Ming The (Quốc tịch Canada). Theo Phòng Đăng ký kinh doanh (Sở Tài chính TP.Hồ Chí Minh), hiện các DN này vẫn chưa đăng ký giải thể.

Ông Lê Minh Phụng - Trưởng phòng BH thất nghiệp (Trung tâm Dịch vụ việc làm TP.Hồ Chí Minh) cho biết, theo quy định của Luật Việc làm, DN phải đóng BH thất nghiệp đến “tháng liền kề” khi NLĐ nghỉ việc mới đủ điều kiện hưởng trợ cấp. Tuy nhiên, thời gian qua, một số NLĐ dù thất nghiệp, đem hồ sơ đến làm thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp, nhưng do DN không đóng BHXH, BH thất nghiệp nên không đủ điều kiện. “Những trường hợp như vậy rất đáng thương, có hoàn cảnh khó khăn thực sự. Nhưng do DN không đóng các loại bảo hiểm, nên theo quy định không thể đủ điều kiện hồ sơ hưởng chế độ trợ cấp thất nghiệp”, ông Phụng cho hay.

Trong cái nắng gay gắt của miền Trung, chỉ trong thời gian ngắn, khoảng 60 NLĐ đã liên tục 4 lần kéo đến cổng Công ty TNHH Phúc Thịnh Bình Định trong KCN Nhơn Hòa (tỉnh Gia Lai) để đòi 2,5 tỷ đồng lương và BHXH. Thế nhưng, họ đều vô vọng ra về vì Công ty đóng cửa, chủ DN mất hút…

Chị Ngọc - một nữ công nhân, bức xúc phản ánh: “Kinh tế gia đình tôi vô cùng khó khăn, phải chạy vạy vay mượn khắp nơi. Mất việc, nay muốn đi đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp, thì Công ty lại không đóng BHXH, BH thất nghiệp”. Hơn 130 công nhân khác cũng chung tình cảnh như chị Ngọc, nên không có thẻ BHYT để đi khám bệnh; chế độ thai sản, tai nạn lao động, trợ cấp thất nghiệp đều không được nhận…

Đại diện LĐLĐ tỉnh Gia Lai cho biết, đang hỗ trợ pháp lý, hướng dẫn NLĐ khởi kiện, nhưng gặp vướng mắc về thủ tục hòa giải. Trong khi đó, theo BHXH tỉnh Gia Lai, Công ty Phúc Thịnh Bình Định đang chậm đóng BHXH, BHYT với số tiền 323 triệu đồng, khiến quyền lợi của nhiều NLĐ bị ảnh hưởng.

Tương tự, trong tháng 8 vừa qua, hàng chục NLĐ đã kéo nhau đến trước cổng Công ty CP FLC Quy Nhơn Golf& Resort, căng băng rôn đòi quyền lợi, do DN đang nợ BHXH kéo dài với số tiền hơn 28 tỷ đồng…

Trong bối cảnh đó, tháng 9 này, hàng loạt các chương trình ký kết phối hợp với Công an tỉnh, LĐLĐ tỉnh, Ban Quản lý Khu Kinh tế và Thuế tỉnh Gia Lai đã được BHXH tỉnh Gia Lai triển khai. Theo ông Vũ Mạnh Chữ - Giám đốc BHXH tỉnh Gia Lai, việc ký kết phối hợp nhằm góp phần đảm bảo quyền lợi cho NLĐ, đặc biệt góp phần đấu tranh phòng chống tội phạm, ngăn chặn hành vi gian lận, trục lợi BHXH, BHYT.

Liên tục gõ cửa nhiều cơ quan nhờ hỗ trợ, song đến thời điểm này, nhiều NLĐ làm việc tại 2 DN thuộc Tập đoàn Mai Linh (tỉnh Khánh Hòa) vẫn đang khốn đốn, vì bị công ty chây ỳ nợ BHXH. Trong đó, Chi nhánh Công ty CP Tập đoàn Mai Linh tại Nha Trang đang nợ hơn 5,3 tỷ đồng, còn Công ty TNHH Mai Linh Nha Trang nợ 700 triệu đồng.

Tài xế Nguyễn Minh Quân bức xúc cho biết, hai bố con anh làm việc cho Mai Linh và đều chung “số phận” bị nợ lương và BHXH. “Tháng 3/2025, bố tôi (ông Nguyễn Thân) mất, vì công ty chưa đóng BHXH nên không thể chốt sổ để làm thủ tục tử tuất, mai táng phí. Tôi phải nuôi 3 con nhỏ, phụng dưỡng mẹ già yếu, lại bị công ty nợ lương và BHXH, nên rất khổ sở phải đi vay mượn để trang trải cuộc sống” - anh Quân nói.

Tương tự là trường hợp ông Nguyễn Thành Đạt, trong khi đi làm bị tai nạn giao thông, hiện giờ vẫn phải nằm liệt giường. Gia đình nhiều lần cầu xin lãnh đạo Công ty Mai Linh trả nợ tiền ký quỹ và đóng BHXH để làm thủ tục hưởng trợ cấp tai nạn lao động, trợ cấp thất nghiệp, nhưng đến nay vẫn chưa được công ty giải quyết…

Ông Nguyễn Minh Hưng - Tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn Mai Linh thừa nhận tình trạng nợ đọng BHXH của DN và biện minh rằng: “Thời gian qua, tập đoàn đang có sự tái cấu trúc nhân sự; thay đổi chuyển dịch cơ cấu lại toàn bộ công ty. Hy vọng các cơ quan, ban ngành nhìn nhận, tạo điều kiện để xử lý tồn đọng. Mai Linh cam kết thực hiện trách nhiệm về xử phạt vi phạm hành chính; ưu tiên xử lý chốt sổ BHXH cho NLĐ…”.

Trước những lời hứa hão của DN, vừa qua, Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa đã chỉ đạo cơ quan BHXH và các đơn vị liên quan củng cố hồ sơ của Mai Linh chuyển sang cơ quan Công an. Trong khi đó, ông Phan Thanh Liêm - Chủ tịch LĐLĐ tỉnh Khánh Hòa cho biết, Công đoàn sẽ đại diện NLĐ khởi kiện ra tòa; báo cáo UBND tỉnh và các Bộ, ngành Trung ương có biện pháp xử lý đối với DN này.

Theo Luật sư Hồ Nguyên Lễ - Giám đốc Công ty Luật TNHH MTV Tín Nghĩa (Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh), khi DN nợ đọng BHXH, BHYT sẽ khiến hàng loạt chế độ, quyền lợi của NLĐ bị ảnh hưởng. Cụ thể như: Không được hưởng chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động; thẻ BHYT bị khóa không thể sử dụng; không thể tham gia BHXH tự nguyện, BHYT do các dữ liệu tham gia bắt buộc đang “treo” trên hệ thống. Đặc biệt, đến khi mất việc, NLĐ không thể làm thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp.