Nợ đọng Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế kéo dài, thậm chí có doanh nghiệp phá sản, giải thể, chủ bỏ trốn khiến hàng trăm người lao động bị “treo” quyền lợi sau nhiều năm gắn bó. Điều đáng nói, tình trạng “quýt làm, cam chịu” phổ biến ở tất cả các tỉnh, thành trên cả nước. Dù cơ quan Bảo hiểm xã hội liên tục gửi thông báo số nợ Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế nhưng doanh nghiệp cố tình vẫn lờ đi.

Nhiều năm nay, người lao động tại Công ty TNHH MTV Đóng tàu Nha Trang (tỉnh Khánh Hòa) đã có đơn cầu cứu các cơ quan chức năng đòi lại các quyền lợi của họ vẫn đang bị bỏ ngỏ. Sự đơn độc, chống chọi lại chính nơi mình cống hiến cả thanh xuân là quyết định sau nhiều trăn trở của phần lớn người lao động ở đây.

Công ty TNHH MTV Đóng tàu Nha Trang (Khánh Hòa) đang nợ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp hơn 21,8 tỷ đồng khiến nhiều người lao động dù đã nghỉ việc nhưng các chế độ như hưu trí, ốm đau, thai sản vẫn đang bị “treo”. “Tháng 7/2025, người lao động của Công ty tiếp tục làm đơn gửi Bộ Xây dựng cầu cứu, nhưng cuối cùng lá đơn ấy lại được chuyển về Công ty yêu cầu giải quyết. Hiện nay, chúng tôi không biết phải nhờ cơ quan nào để đòi và bảo vệ quyền lợi cho mình. Không biết đến bao giờ mới đòi được quyền lợi”, một người lao động chia sẻ.Tương tự, tại địa bàn Hà Nội, tình trạng doanh nghiệp nợ vẫn phổ biến, số nợ đọng BHXH, BHYT ngày càng lớn. Mới đây, BHXH TP. Hà Nội đã công bố danh sách các “con nợ” trên các phương tiện thông tin đại chúng với con số đáng báo động.

Theo thống kê, Hà Nội hiện có 22.528 đơn vị đang nợ đóng BHXH, BHYT với tổng số tiền lên tới hàng trăm tỷ đồng. Đáng chú ý, trong danh sách này, có nhiều doanh nghiệp nợ đọng BHXH, BHYT hàng chục tỷ đồng, kéo dài dai dẳng, gây bức xúc và tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình giải quyết chế độ cho người lao động.

Cùng chung nỗi lo, TP. Hồ Chí Minh là địa phương có số doanh nghiệp, người lao động tham gia BHXH, BHYT lớn nhất cả nước cũng đang gánh số nợ BHXH, BHYT khổng lồ. Tính đến ngày 2/10/2025, BHXH TP. Hồ Chí Minh đang quản lý 21.884 đơn vị sử dụng lao động chậm đóng BHXH, BHYT từ 3 tháng trở lên.Trong danh sách này, nhiều cái tên “quen thuộc” vì thành tích nợ BHXH, BHYT kéo dài lên đến hàng tỷ đồng. Đầu tiên phải kể đến Công ty Cổ phần Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình đã chậm đóng bảo hiểm 23 tháng với số tiền lên đến hơn 61,88 tỷ đồng. Hiện doanh nghiệp này đang có 947 người lao động; trụ sở chính đặt tại 235 Võ Thị Sáu, phường Xuân Hòa, TP. Hồ Chí Minh. Tiếp đến là Công ty CP Dịch vụ Bưu chính Viễn thông Sài Gòn nợ 89 tháng với số tiền 40,39 tỷ đồng; Công ty CP Xuất nhập khẩu Hoàng Sinh nợ BHXH, BHYT 39 tháng với số tiền 31,83 tỷ đồng.

Chị Ngô Thu Uyên, là công nhân thuộc một doanh nghiệp đang nằm trong sách nợ đọng BHXH, BHYT vừa được công bố trên địa bàn Hà Nội than thở: Ròng rã nửa năm, mệt mỏi chờ đợi được giải quyết khoản nợ tiền lương và BHXH nhưng cuối cùng đành bất lực. Chi Uyên chia sẻ, vì Công ty đang nợ BHXH khiến chị rơi vào cảnh “5 không”: không chốt được sổ BHXH, không được hưởng chế độ ngắn hạn, không được hưởng BHXH một lần, không hưu trí và không tử tuất.

Theo báo cáo của BHXH TP. Hà Nội, trong số các doanh nghiệp nợ BHXH, BHYT có nhiều doanh nghiệp thuộc diện nợ khó đòi, thời gian kéo dài.

Theo quy định, để giải quyết quyền lợi cho người lao động tại các đơn vị nợ BHXH, BHXH Việt Nam đã ban hành Công văn số 1880/BHXH-CSXH ngày 21/6/2023. Theo đó, người lao động chưa đóng đủ BHXH tại các đơn vị đang làm thủ tục phá sản; đơn vị đã có quyết định phá sản của Tòa án; đơn vị không còn hoạt động kinh doanh tại địa chỉ đã đăng ký; đơn vị không có người đại diện theo pháp luật sẽ được xác nhận thời gian tham gia trên sổ BHXH để tiếp tục tham gia BHXH hoặc làm căn cứ giải quyết các chế độ ốm đau, thai sản, hưu trí, tử tuất, BHXH một lần nếu đủ điều kiện quy định.

Tuy nhiên, nhiều người lao động lại không thuộc các trường hợp nêu trên dẫn đến cơ quan BHXH không có căn cứ để giải quyết do các doanh nghiệp nợ BHXH nhưng vẫn còn hoạt động, khiến hàng trăm ngàn người lao động đang bị “treo” quyền lợi chính đáng.

Trên địa bàn TP. Đà Nẵng hiện cũng có khoảng 1.500 đơn vị sử dụng lao động chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT từ 3 tháng trở lên, với tổng số tiền gần 240 tỷ đồng. Cơ quan này đã gửi 1.305 văn bản đôn đốc đến từng đơn vị yêu cầu khắc phục chậm đóng, hoàn thành nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT.

Đồng thời thành lập Tổ công tác gồm đại diện cơ quan BHXH, Công an, Thuế, Phòng Kinh tế, Liên đoàn Lao động… làm việc trực tiếp với 834 đơn vị sử dụng lao động có số tiền chậm đóng lớn, kéo dài, ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động. Tuy nhiên, số tiền thu được cũng chiếm tỷ lệ khá thấp trong tổng số nợ.

Thực tế cho thấy, dù các ngành chức năng đã triển khai nhiều giải pháp nhằm thu hồi và xử lý nợ đọng BHXH, BHYT, tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn trốn tránh hoặc cố tình trì hoãn nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT. Thậm chí, có doanh nghiệp còn thành lập pháp nhân mới, trong khi các khoản BHXH BHY cũ vẫn bị ‘treo’. Ngoài ra, người lao động một mặt do sức ép việc làm, một mặt do chưa hiểu biết đầy đủ về chính sách cho nên chưa chủ động đấu tranh với chủ sử dụng lao động để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bản thân. Thậm chí vẫn có tình trạng người lao động đã thỏa thuận với chủ doanh nghiệp để không phải nộp BHXH, BHYT.

Những con số nợ đọng trên, không chỉ phản ánh mức độ nghiêm trọng của tình trạng trốn đóng BHXH, BHYT, mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về hiệu lực của pháp luật trong bảo vệ quyền lợi người lao động.

Từ các quy định trên cho thấy, hệ thống pháp luật về xử lý nợ BHXH, BHYT được quy định đồng bộ, hình thức cao nhất có thể truy cứu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, việc chấp hành, thực thi pháp luật của một số doanh nghiệp vẫn chưa nghiêm. Điển hình ở Công ty TNHH SX - TM - DV Vinh Thông, có trụ sở tại Khu Công nghiệp Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh.