Chiều 31/10 tại Hà Nội, BHXH Việt Nam phối hợp với Đại sứ quán Đan Mạch tổ chức Hội thảo trực tuyến về Quản lý hiệu quả chi phí bệnh đái tháo đường trong bối cảnh mới. Sự kiện thu hút khoảng 300 đại biểu từ các đơn vị thuộc BHXH Việt Nam, BHXH 34 tỉnh, thành phố, đại diện Sở Y tế, cơ sở khám chữa bệnh và các trường đại học chuyên ngành y dược trên cả nước.

Gánh nặng bệnh không lây nhiễm ngày càng gia tăng

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Giám BHXH Việt Nam Nguyễn Đức Hòa nêu rõ, bệnh đái tháo đường không còn là vấn đề y tế đơn thuần mà đã trở thành thách thức kinh tế - xã hội. Mỗi năm Việt Nam chi hàng chục nghìn tỷ đồng cho thuốc điều trị bệnh mạn tính, trong đó bệnh đái tháo đường chiếm tỷ trọng lớn. Do vậy, bài toán đặt ra là làm sao đảm bảo người bệnh được tiếp cận thuốc tốt với chi phí hợp lý, đồng thời bảo vệ sự bền vững của quỹ bảo hiểm y tế (BHYT).

Phó Giám BHXH Việt Nam Nguyễn Đức Hòa phát biểu khai mạc Hội thảo

“Quản lý chi phí điều trị bệnh đái tháo đường là giải pháp chuyên môn y tế mang ý nghĩa đặc biệt đối với bảo đảm an sinh xã hội lâu dài. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý nhà nước, hệ thống y tế các cấp, cộng đồng và chính người bệnh. Mục tiêu là xây dựng hệ thống chăm sóc sức khỏe nơi mọi người dân được tiếp cận dịch vụ chất lượng, công bằng với chi phí phù hợp, góp phần hình thành nền y tế bền vững và nhân văn”, Phó Giám Nguyễn Đức Hòa khẳng định.

Phát biểu tại Hội thảo, ông Lasse Pedersen Hjortshoj - Tham tán Y tế Đại sứ quán Đan Mạch đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam trong mở rộng BHYT toàn dân và cải thiện khả năng tiếp cận chăm sóc sức khỏe. Ông nhấn mạnh sự hợp tác giữa Việt Nam và Đan Mạch sẽ tiếp tục tập trung vào phát triển mô hình quản lý bệnh mạn tính bền vững dựa trên dữ liệu, dự báo và quản lý từ xa.

Theo phân tích từ Bộ Y tế, các bệnh không lây nhiễm chiếm tới 73,7% tổng gánh nặng bệnh tật và tử vong trong cả nước. Đáng chú ý, đái tháo đường chiếm gần 4% số ca bệnh, nhưng lại có xu hướng gia tăng nhanh và xuất hiện ở độ tuổi ngày càng trẻ. Chi cho điều trị nhóm bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, ung thư và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính năm 2025 đã lên tới 20,5 nghìn tỷ đồng, tương đương gần 17% tổng chi khám chữa bệnh BHYT.

Ông Lasse Pedersen Hjortshoj - Tham tán Y tế Đại sứ quán Đan Mạch phát biểu tại Hội thảo

Số liệu từ Trung tâm Kiểm soát thanh toán BHXH, BHYT điện tử (BHXH Việt Nam) cho thấy từ năm 2022 đến nay, số người bệnh sử dụng BHYT tăng 13,2% mỗi năm, trong khi chi phí điều trị tăng 20,5% mỗi năm. Riêng 9 tháng năm 2025, quỹ BHYT đã chi khoảng 17.600 tỷ đồng cho bệnh đái tháo đường. Đây là nhóm bệnh có mức chi cao thứ hai trên toàn quốc, chỉ sau bệnh tim mạch và tăng huyết áp. Điều này cho thấy quỹ BHYT đang chịu sức ép lớn chưa từng có.

Một nguyên nhân quan trọng khiến chi phí điều trị ngày càng tăng là tỷ lệ biến chứng cao. Có tới 87% bệnh nhân đái tháo đường phát hiện bệnh khi đã xuất hiện biến chứng, và nhóm này chiếm tới 97% tổng chi phí điều trị. Chi phí điều trị cho bệnh nhân có biến chứng cao gấp 2 - 3 lần so với người bệnh được phát hiện và điều trị sớm. Điều đó cho thấy khả năng kiểm soát bệnh hiệu quả ngay từ tuyến cơ sở là yếu tố then chốt để tiết kiệm chi phí.

Tăng cường tầm soát và quản lý bệnh tại cộng đồng

Tại Hội thảo, các chuyên gia nhấn mạnh vai trò quan trọng của phát hiện sớm và tuân thủ điều trị. TS. Kiều Thị Tuyết Mai (Đại học Dược Hà Nội) phân tích rằng nhiều người bệnh ngừng thuốc khi thấy triệu chứng giảm hoặc điều trị không liên tục, dẫn đến biến chứng sớm và chi phí tăng cao. Vì thế, bên cạnh thuốc tốt và phác đồ chuẩn, truyền thông hướng dẫn lối sống và nâng cao nhận thức đóng vai trò quyết định trong hiệu quả điều trị lâu dài.

Sự kiện thu hút đông đảo các chuyên gia y tế và cơ sở KCB.

Các số liệu quốc tế cho thấy đái tháo đường không chỉ là vấn đề của Việt Nam. Hiện có 589 triệu người trưởng thành trên thế giới mắc bệnh và con số này có thể tăng lên 853 triệu vào năm 2050. Chi phí điều trị toàn cầu cho bệnh này đã vượt 1 nghìn tỷ USD mỗi năm. Nếu không có giải pháp căn cơ, đến năm 2030, chi phí có thể tăng lên 2,5 nghìn tỷ USD. Điều đó cho thấy các quốc gia đang đồng thời phải đối mặt với cả “gánh nặng bệnh tật” và “gánh nặng tài chính”.

Tại Việt Nam, dữ liệu BHYT cho thấy hơn một nửa bệnh nhân đái tháo đường chỉ phát hiện bệnh khi đã có biến chứng. Năm 2017, tổng chi phí điều trị bệnh đái tháo đường típ 2 đã vượt 15.500 tỷ đồng và chỉ riêng 1% bệnh nhân có biến chứng nặng nhất đã chiếm tới 46% tổng chi phí. Ngoài ra, việc tuân thủ điều trị kém khiến chi phí y tế tăng thêm từ 661 triệu đến hơn 1 tỷ USD mỗi năm và làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Trước thực trạng trên, TS.BS Nguyễn Quang Bảy (Bệnh viện Bạch Mai) cho rằng việc đẩy mạnh tầm soát bệnh tại tuyến cơ sở, đặc biệt ở người trên 45 tuổi, người thừa cân, ít vận động, là giải pháp hiệu quả nhất trong giảm chi phí tổng thể. Quản lý bệnh nhân tại cộng đồng không chỉ giúp phát hiện bệnh sớm mà còn giảm tải cho các bệnh viện trung ương, giảm tỷ lệ nhập viện và can thiệp điều trị muộn vốn tốn kém hơn nhiều.

Ở góc độ cơ quan triển khai thực hiện, ThS.DS. Lê Ngọc Danh (Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh) cho rằng, việc triển khai Thông tư số 26/2025/TT-BYT về kê đơn thuốc ngoại trú là bước tiến quan trọng trong kiểm soát sử dụng thuốc hợp lý, tránh lãng phí, đảm bảo thuốc đến đúng người bệnh, đúng liều lượng và chi phí phù hợp. Quy định này giúp giảm số lần tái khám, thuận tiện hơn cho người bệnh mạn tính ổn định, đặc biệt là người cao tuổi, người khuyết tật và người dân vùng sâu, vùng xa. Nhờ đó, người bệnh được giảm thời gian đi lại, giảm chi phí và hạn chế tình trạng quá tải, chờ đợi tại các cơ sở y tế.

Các đại biểu tại Hội thảo đã tập trung trao đổi về việc cập nhật phác đồ điều trị và bảo đảm sử dụng thuốc hợp lý đối với các bệnh mạn tính, bệnh không lây nhiễm, nhằm tối ưu hiệu quả điều trị và sử dụng bền vững quỹ BHYT. Bên cạnh đó, nhiều ý kiến đề xuất tăng cường liên thông dữ liệu khám chữa bệnh và hồ sơ sức khỏe điện tử để hạn chế trùng lặp dịch vụ, tiết kiệm chi phí và nâng cao chất lượng điều trị; đồng thời xem xét việc kê đơn thuốc dài ngày theo hướng phù hợp với thực tiễn từng địa phương và từng nhóm người bệnh.

Từ các thảo luận, Hội thảo thống nhất rằng việc quản lý chi phí điều trị bệnh đái tháo đường cần được triển khai bằng hệ thống giải pháp đồng bộ. Trong đó, chú trọng củng cố vai trò y tế cơ sở, tổ chức quản lý người bệnh tại cộng đồng, tăng cường liên thông và khai thác hiệu quả dữ liệu sức khỏe; kết hợp ứng dụng công nghệ trong chẩn đoán, điều trị và giám sát bệnh. Song song với đó, cần đẩy mạnh truyền thông thay đổi hành vi để nâng cao nhận thức về dinh dưỡng hợp lý, vận động thể chất và tuân thủ điều trị, qua đó giảm nguy cơ biến chứng và giảm gánh nặng chi phí lâu dài.

Thanh Hằng