Ông Lê Quang Trung - nguyên Phó Cục trưởng Cục Việc làm (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Nội vụ) nhìn nhận, tháng 9-11/2025 vừa qua, nhiều địa phương trong cả nước như Thái Nguyên, Cao Bằng, Lạng Sơn, Đắk Lắk, Lâm Đồng, Khánh Hòa… chịu thiệt hại nặng nề do lũ lụt, tác động trực tiếp đến đời sống và việc làm của người dân, đặc biệt là phụ nữ lao động tự do (lao động phi chính thức). "Phụ nữ làm việc trong khu vực phi chính thức vốn không có hợp đồng, công việc bấp bênh, thu nhập không ổn định và hầu như không có tích lũy. Khi gặp thiên tai, việc làm và đời sống lại càng khó khăn gấp bội", ông Trung chia sẻ.
 |
| Chính sách BHTN giúp lao động ổn định cuộc sống khi thiên tai, dịch bệnh xảy ra. |
Báo cáo Lao động - Việc làm quý III và 9 tháng đầu năm 2025 của Cục Thống kê (Bộ Tài chính) cho thấy, lao động có việc làm có xu hướng tăng nhưng thị trường lao động phát triển chưa bền vững, khi số lao động có việc làm phi chính thức chiếm tỉ trọng lớn. Số lao động có việc làm phi chính thức chung (bao gồm cả lao động làm việc trong hộ nông, lâm nghiệp và thủy sản) quý III/2025 là 32,6 triệu người, chiếm 62,4% trong tổng số lao động có việc làm, giảm 1,1 điểm phần trăm so với quý trước và giảm 1,5 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước.
Còn theo bà Nguyễn Thị Lan Hương - nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội, hệ thống an sinh xã hội của nước ta hiện nay còn những điểm phải tính toán, nghiên cứu về độ phủ an sinh, đặc biệt là với nhóm lao động phi chính thức. Bởi đây là nhóm chiếm một tỉ trọng lớn, hơn 60% lực lượng lao động của thị trường lao động. Đáng chú ý, dịch Covid-19 là bài học lớn cho thấy nếu không có chính sách dự phòng và nguồn tài chính linh hoạt, Việt Nam sẽ rất lúng túng khi biến cố xảy ra.
Cũng theo bà Nguyễn Thị Lan Hương, trong các nguồn tài chính liên quan đến thị trường lao động, BHTN là chính sách dài hạn, có ý nghĩa thiết thực giúp người lao động có điểm tựa khi mất việc. Điểm mới của Luật Việc làm năm 2025 là mở rộng thêm 4 nhóm đối tượng tham gia BHTN, nhờ đó lưới an sinh phủ ra phạm vi rộng hơn. Đây cũng là tiền đề mở rộng an sinh cho chính nhóm đối tượng lao động phi chính thức. "Đây không chỉ là một chính sách kỹ thuật, mà còn thể hiện vai trò can thiệp tích cực của Nhà nước vào thị trường lao động. Trong trường hợp này, sự can thiệp của chính sách giúp thị trường hoạt động tốt hơn, người lao động yên tâm hơn khi có rủi ro xảy ra", bà Hương khẳng định.
Việc mở rộng đối tượng BHTN không chỉ tăng khả năng bảo vệ người lao động, mà còn tạo động lực dịch chuyển cơ cấu lao động - từ khu vực năng suất thấp sang khu vực có năng suất cao, từ việc làm giản đơn sang những công việc đòi hỏi chuyên môn kỹ thuật. Đây là yếu tố quan trọng trong bối cảnh nền kinh tế đang chịu tác động của chuyển đổi công nghệ, tự động hóa và biến đổi khí hậu. Đáng chú ý, chính sách này về lâu dài còn giúp giảm bất bình đẳng trong thị trường lao động. Bởi khi mất việc mà không có trụ đỡ người lao động, đặc biệt là nhóm yếu thế sẽ rất dễ rơi vào vòng xoáy nghèo đói.
Để nhóm lao động nữ tự do, nhất là ở vùng bị thiên tai, có thể ổn định sinh kế, tiếp cận được việc làm bền vững và an sinh xã hội trong thời gian tới, ông Lê Quang Trung cho rằng, trước hết, cần tổ chức đánh giá cụ thể đến từng đối tượng là phụ nữ lao động tự do và gia đình họ về mức độ thiệt hại, khả năng tự khắc phục và mong muốn được hỗ trợ để ổn định cuộc sống, việc làm. Tiếp đến, cần khẩn trương hỗ trợ kịp thời để ổn định đời sống và khắc phục thiệt hại do bão lũ gây ra thông qua các hình thức phù hợp; đồng thời đẩy nhanh tiến độ khắc phục hư hỏng về cơ sở hạ tầng, các điều kiện khôi phục sản xuất, kinh doanh nhằm tạo ra việc làm ngay tại địa phương.
Song về lâu dài, cần có các biện pháp ở từng vùng, từng địa phương để ngăn ngừa, hạn chế ảnh hưởng của bão lũ, thiên tai; nghiên cứu và định hướng phát triển những ngành nghề ít phụ thuộc, ít chịu tác động của thiên tai để tạo ra nhiều việc làm, thu hút lao động và nâng cao chất lượng việc làm. Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác đào tạo nghề cho lao động tự do nữ; có các chính sách, dự án chuyển lao động tự do, đặc biệt là phụ nữ lao động tự do, sang làm việc ở khu vực chính thức; đẩy mạnh tư vấn, giới thiệu việc làm, thông tin thị trường lao động, sàn giao dịch việc làm để lao động nữ tự do tiếp cận với việc làm mới.
Theo nhận định của các chuyên gia, cần đẩy mạnh truyền thông để người lao động thay đổi nhận thức, chủ động thích ứng với điều kiện, môi trường làm việc mới; có chính sách khuyến khích doanh nghiệp thu hút nhiều lao động nữ tự do vào làm việc; xây dựng cơ chế phối hợp giữa doanh nghiệp tiếp nhận lao động và cơ sở đào tạo ở từng địa phương, từng vùng nhằm đảm bảo việc làm sau đào tạo. Đồng thời, cần có chính sách khuyến khích, hỗ trợ khởi sự doanh nghiệp mà chủ là lao động nữ tự do, cũng như hỗ trợ việc làm cho nhóm lao động này.
