Trong nhiều năm, anh Wael al-Sayed, một người nông dân chuyên trồng hoa nhài ở Đồng bằng Sông Nile, thường thu hoạch hoa vào ban đêm, sau đó cung cấp cho các thương hiệu nước hoa hàng đầu thế giới. Nhưng những mùa hè gần đây, giỏ hoa của anh trở nên nhẹ hơn và hương thơm nồng nàn một thời đang phai nhạt dần. "Nguyên nhân do thời tiết nóng bất thường", anh Wael al-Sayed, 45 tuổi, chia sẻ với PV và cho biết thêm, khi nhiệt độ tăng, hoa nhài nở ít hơn, khiến sản lượng thu hoạch hằng ngày của anh giảm từ 6 kg xuống chỉ còn 2 hoặc 3 kg trong 2 năm qua.
Anh Wael al-Sayed đã dành gần một thập kỷ làm việc trên cánh đồng ở Shubra Balula - một ngôi làng yên tĩnh cách Thủ đô Cairo khoảng 100 km (60 dặm) về phía Bắc và là trung tâm quan trọng của ngành công nghiệp sản xuất hoa nhài Ai Cập. Ở vùng đồng bằng màu mỡ này, hoa nhài đã nuôi sống hàng ngàn gia đình như gia đình anh Wael al-Sayed qua nhiều thế hệ. Song, nhiệt độ tăng cao, thời tiết khô hạn kéo dài và sâu bệnh do biến đổi khí hậu đang đe dọa nguồn sinh kế đó.
Từ tháng 6 đến tháng 10, các hộ gia đình, bao gồm cả trẻ em, thường đến các cánh đồng hoa nhài vào lúc nửa đêm và rạng sáng để hái hoa nhài khi hương thơm nồng nàn nhất. Bây giờ, do năng suất lao động giảm, một số người đã bỏ nghề hoàn toàn và những người ở lại hiện phải làm việc nhiều giờ hơn. Nhiều trẻ em cũng được huy động để giúp đỡ và thường thức trắng đêm để làm việc trước khi đến trường.
Theo một nghiên cứu của Chính phủ Ai Cập vào năm 2023, lao động trẻ em vẫn phổ biến ở quốc gia này với 4,2 triệu trẻ em làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ - đáng chú ý là thường trong điều kiện không an toàn hoặc bị bóc lột. Năm nay, anh Wael al-Sayed cũng phải đưa 2 đứa con của mình - chỉ mới 9 và 10 tuổi - đến canh tác cùng vợ chồng anh trên mảnh đất rộng 350m2 của gia đình vì “không còn lựa chọn nào khác".
Quá nóng để nở hoa
Theo A Fakhry& Co – Công ty Chế xuất tinh dầu lớn nhất Ai Cập, hiện đang sản xuất gần một nửa lượng tinh dầu hoa nhài trên thế giới: Tinh dầu hoa nhài từ lâu là mặt hàng xuất khẩu trị giá hàng triệu USD mỗi năm của Ai Cập. Theo số liệu của Liên đoàn Quốc tế về Tinh dầu và Thương mại hương liệu, vào những năm 1970, Ai Cập từng sản xuất 11 tấn tinh dầu hoa nhài mỗi năm; hiện tại, con số đó đã giảm xuống còn 6,5 tấn.
Ông Ali Emara, 78 tuổi, người chuyên hái hoa nhài từ năm 12 tuổi, than thở rằng mùa hè Ai Cập trước đây rất nóng "nhưng không giống như bây giờ". Đồng ý với ông Ali, ông Emara Mohamed Bassiouny, 56 tuổi và bốn người con trai của ông cho biết, vụ thu hoạch của họ giảm một nửa, từ 15 kg xuống còn 7 kg. Người hái hiện phải mất hơn 8 giờ mới thu hoạch được đầy một giỏ.
“Hoa nhài ở Ai Cập rất nhạy cảm với nhiệt độ và độ ẩm. Nhiệt độ cao hơn có thể làm gián đoạn quá trình ra hoa, suy yếu nồng độ tinh dầu và giảm năng suất", chuyên gia Karim Elgendy, thuộc Viện Nghiên cứu về khí hậu và năng lượng Carboun (Hà Lan), phân tích.
Một báo cáo năm 2023 của Cơ quan Năng lượng Quốc tế cho thấy, nhiệt độ của Ai Cập tăng 0,38 độ C mỗi thập kỷ (2000-2020), vượt xa mức trung bình toàn cầu. “Nhiệt độ tăng đang ảnh hưởng đến độ đậm đặc của tinh dầu hoa nhài, giá trị của tinh dầu được chiết xuất theo đó cũng bị ảnh hưởng. Bên cạnh đó, các loài gây hại như nhện đỏ và sâu lá đang phát triển mạnh trong điều kiện nóng và khô hơn”, Giám đốc A Fakhry & Co. Badr Atef quan ngại.
Ông Alexandre Levet, Tổng Giám đốc điều hành French Fragrance House (có trụ sở tại Grasse - thủ phủ nước hoa của Pháp), giải thích: “Ngành công nghiệp nước hoa đang phải đối mặt với những tác động của biến đổi khí hậu trên toàn cầu. Hàng chục thành phần tự nhiên của nước hoa đang phải chịu ảnh hưởng lớn, làm mọi bên liên quan đều bị tổn thất”.
Những ngôi làng trồng hoa đang gặp nguy hiểm
Trong khi Đồng bằng sông Nile đang bị đe dọa do mực nước biển Địa Trung Hải dâng cao, làm ảnh hưởng đến độ mặn của đất, thì người trồng hoa nhài Ai Cập đang đơn độc trong “cuộc chiến” chống biến đổi khí hậu. Trong khi các thương hiệu nước hoa hàng đầu thế giới định giá 6.000 USD cho 1 kg tinh dầu hoa nhài nguyên chất, thì người hái hoa nhài ở Ai Cập chỉ kiếm được 105 bảng Ai Cập (tương đương với… 2 USD) cho 1 kg hoa.
Đồng bảng Ai Cập đã mất hơn 2/3 giá trị kể từ năm 2022, khiến lạm phát tăng vọt và các hộ gia đình nói chung, hộ gia đình chuyên trồng hoa nhài như gia đình anh Wael al-Sayed phải chật vật kiếm sống. Tháng 6 năm ngoái, những người trồng hoa nhài đã tổ chức một cuộc đình công hiếm hoi, đòi tăng giá 150 bảng Ai Cập/kg. Nhưng giá do một số ít công ty chế xuất tinh dầu tư nhân đặt ra và sự thờ ơ của Chính phủ, họ chỉ được tăng thêm 10 bảng Ai Cập/kg.
“Mỗi năm, thu nhập của nông dân ngày càng giảm, trong khi tình trạng nóng lên của trái đất đang đe dọa toàn bộ sinh kế của cộng đồng. Những ngôi làng trồng hoa thủ công như chúng tôi có thể hoàn toàn mất đi khả năng tồn tại", anh Wael al-Sayed bi quan về tương lai.
Tùng Anh (Theo Daily Sabah)
