Khi còn là thiếu niên, ông Bekmurad Khodjayev, 64 tuổi, làm nghề thợ xây, thường trốn cha mẹ để hút thuốc. Năm mươi năm sau, người đàn ông về hưu này vẫn phải trốn nhưng lần này là trốn… cảnh sát. “Tôi hút thuốc trong căn hộ của mình. Nếu muốn hút thuốc trong thị trấn, tôi sẽ tìm một nơi không có camera giám sát để tránh bị phạt, chẳng hạn như con hẻm, ngõ cụt, sau bụi cây… Nói chung, càng vắng vẻ càng tốt, bởi vì tôi từng bị phạt vì hút thuốc. Kể từ đó, tôi cố gắng không để bị phát hiện nữa”, ông Bekmurad Khodjayev cho biết.
Turkmenistan - quốc gia Trung Á với 7 triệu dân - có tỷ lệ hút thuốc vốn đã rất thấp, vẫn cam kết xóa bỏ hoàn toàn thói quen không tốt này vào cuối năm nay. Mục tiêu Không thuốc lá được Tổng thống Turkmenistan Gurbanguly Berdimuhamedov đặt ra vào năm 2022. Theo đó, thuốc lá bị đánh thuế nặng và bị hạn chế, ở hầu hết mọi nơi công cộng đều cấm hút thuốc.
Ông Bekmurad Khodjayev cho biết thêm, ông mua thuốc lá tại các cơ sở tư nhân vì các cửa hàng nhà nước do Bộ Thương mại Turkmenistan điều hành không bán mặt hàng này. Tại quầy hàng của mình ở Thủ đô Ashgabat, cô Meilis, 21 tuổi, thông tin: “Thuốc lá có nguồn gốc từ Uzbekistan, Kazakhstan và Iran. Hầu hết tôi chỉ bán lẻ từng bao thuốc, không phải ai cũng đủ tiền mua cả tút/hộp, vì đắt quá”.
Mức phạt rất cao
Một số người hút thuốc ở Turkmenistan cho biết, một tút/hộp thuốc có thể có giá từ 50 đến 170 manat (tương đương 14,27 đến 48,52 USD), trong khi giá một điếu thuốc lá riêng lẻ từ 2 đến 4 manat. Theo dữ liệu của Chính phủ Turkmenistan, thói quen hút thuốc có thể làm tiêu tốn hơn 1/10 mức lương tháng trung bình, khoảng 1.500 manat vào năm 2018. Trên thực tế, việc so sánh với các quốc gia khác rất phức tạp vì Turkmenistan có tỷ giá hối đoái “kép”; trong đó, một tỷ giá chính thức do Nhà nước kiểm soát và một tỷ giá thực tế được giao dịch trên thị trường “chợ đen”.
Tại một bệnh viện ở Ashgabat, BS.Soltan hoan nghênh “cuộc chiến tích cực chống thuốc lá” của Chính phủ: “Chúng tôi điều trị chứng nghiện thuốc lá. Bộ Y tế đã thành lập các trung tâm tư vấn cai thuốc lá miễn phí cho người hút thuốc”.
Chính phủ cũng áp dụng các biện pháp cưỡng chế mạnh với việc ban hành lệnh cấm hút thuốc ở nhiều nơi, hạn chế nhập khẩu thuốc lá và mức tiền phạt có thể lên tới 200 manat. Ilyas Byashimov, một doanh nhân 24 tuổi, cho biết: “Sau khi bị phạt nhiều lần, tôi đã quyết định cai thuốc lá hoàn toàn, sau lần bị bắt quả tang hút thuốc trong xe hơi ở bãi đậu xe công cộng”.
Khả thi hay không?
Mục tiêu Không thuốc lá được Tổng thống Gurbanguly Berdimuhamedov đặt ra vào năm 2022. Theo đó, ông cam kết “xóa bỏ thuốc lá vào năm 2025”; tuy nhiên, chỉ còn vài tháng nữa là kết thúc năm 2025, Turkmenistan vẫn chưa tuyên bố “chiến thắng” trong việc loại bỏ thuốc lá.
Khi được chất vấn, đại diện Bộ Y tế và Công nghiệp Y tế Turkmenistan từ chối trả lời về vấn đề này, với lý do chưa thu thập và xác minh đầy đủ thông tin chính thức. Còn những người hút thuốc có vẻ nghi ngờ về tính khả thi của lệnh cấm. “Tôi không nghĩ thuốc lá sẽ bị cấm hoàn toàn; thế nhưng, sẽ trở nên đắt đỏ hơn nhiều và sẽ có thị trường “chợ đen””, ông Haidar Shikhiev, 60 tuổi, một công nhân xây dựng cho biết.
Cô Galina Soyunova, chủ một cửa hàng tạp hóa, cho biết: “Thuốc lá luôn có sẵn nhưng giá cả đương nhiên đắt hơn. Nhưng về lâu dài, người mua sẽ cân nhắc lại nếu giá quá cao? Vấn đề nghiện thuốc lá, họ sẽ phải tự giải quyết thôi”.
Tùng Anh (Theo AsiaOne)
